Integracja sensoryczna

[Integracja]

Integracja sensoryczna jest procesem dzięki któremu mózg otrzymuje informacje napływające ze wszystkich zmysłów (np. wzrok, słuch, ruch, dotyk). Następnie segreguje je rozpoznaje, interpretuje i integruje ze sobą oraz wcześniejszymi doświadczeniami. Następstwem tego jest odpowiedź w formie adekwatnej reakcji.

Właściwie przebiegający proces integracji sensorycznej pozwala nam właściwie reagować na wyzwania płynące z otoczenia.
Integracja sensoryczna jest procesem, który dokonuje się w ośrodkowym układzie nerwowym.

Mówiąc prościej, mózg człowieka odbiera i przetwarza informacje, pochodzące z otaczającego nas świata za pomocą zmysłów: wzroku, smaku, węchu, dotyku, równowagi. Zmysły te współdziałają ze sobą i tworzą cały system wzajemnych zależności. Bardzo duże ilości bodźców-informacji docierają do naszego układu nerwowego, które są sortowane, przetwarzane i łączone w jedną całość. Nieprawidłowe działanie jednego ze zmysłów powoduje zakłócenia, zaburzenia w odbiorze i interpretacji danej informacji. Występują wtedy problemy z koncentracją uwagi, zaburzeniami snu, zaburzenia zachowania, nieadekwatne reakcje – nieprawidłowy rozwój społeczny i emocjonalny, zbyt silne lub zbyt słabe napięcie mięśniowe, opóźniony poziom rozwoju mowy, a także szereg trudności szkolnych związanych z czytaniem, pisaniem, liczeniem, myśleniem przyczynowo-skutkowym, abstrahowaniem, uogólnianiem, zaburzenia w sferze poznawczej, zaburzenia codziennym funkcjonowaniu.

Terapia integracji sensorycznej określana jest także mianem „naukowej zabawy”, ponieważ poprzez zabawę która jest interesująca, ciekawa i przyjemna dokonuje się integracja wszystkich bodźców zmysłowych oraz doświadczeń płynących do ośrodkowego układu nerwowego co prowadzi do lepszej organizacji działania.

Odbywa się w sali wyposażonej w specjalistyczny sprzęt do stymulacji przedsionkowej, proprioceptywnej i dotykowej, a także węchowej i słuchowej. Do specjalistycznego sprzętu zaliczają się huśtawki, podwieszane platformy typu „konik”, równoważnie, deskorolki, projektory i platformy podświetlane, piłki, masażery, klocki piankowe, talerze obrotowe i wiele innych.

Podczas indywidualnej terapii terapeuta dobiera do ucznia odpowiedni rodzaj aktywności w oparciu o diagnozę własną, a także zalecania poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Dzieci identyfikują litery pisanie w piasku, kaszy, ryżu, bawią się pluszakami o różnej strukturze materiału, rozpoznają kształty przedmiotów bez kontroli wzroku, wąchają zapachy, leżą i balansują na piłce, wykonując odpowiednie ćwiczenia mające wpływ na prawidłową artykulacje głosek i tym samym przygotowują grunt do pracy dla logopedy. Dzieci z afazją po odwrażliwieniu (poprzez odpowiednie zabiegi) języka, policzków, warg, podniebienia zaczynają coraz lepiej i wyraźniej mówić i komunikatywnie wypowiadać się całymi zdaniami. Terapia sprawia, że nie tylko ciało ale i umysł pracuje lepiej. Dzieci z problemami słuchowo-językowymi staja się bardziej rozmowne, łatwiej zapamiętują polecenia, robią postępy w czytaniu. Dzieci z zaburzeniami manualnymi sprawniej wycinają nożyczkami, lepią masy plastyczne, prawidłowo trzymają narzędzie pisarskie. Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi stają się bardziej śmiałe, pewne siebie, otwarte na innych kolegów, znikają fobie szklone. Dzieci z nadwrażliwością lub podwrażliwością dotykową siedzą spokojniej w ławce przez całą lekcję. Dzieci z nadwrażliwością lub podwrażliwością słuchową potrafią ignorować „męczące” dźwięki z zewnątrz i skupić się na zajęciach. Dzieciom niepełnosprawnym intelektualnie integracja sensoryczna ułatwia uczenie się w zakresie technik szkolnych i codziennego funkcjonowania.

Terapia Integracji Sensorycznej skierowana jest do dzieci:

  • z autyzmem;
  • zespołem Aspergera
  • niepełnosprawnością intelektualną;
  • mózgowym porażeniem dziecięcym;
  • zespołem Downa;
  • innymi sprzężonymi zaburzeniami;
  • grupy ryzyka: wcześniaków, dzieci po uszkodzeniach okołoporodowych
  • z opóźnionym rozwojem mowy, jąkających się
  • słabo słyszącymi
  • słabo widzącymi
  • z dziećmi, których wyniki mieszczą się w normie intelektualnej, mające specyficzne problemy edukacyjne: ADHD, dysleksję, dysgrafię, itp.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej:

  • dziecko jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem
  • ma trudności z samodzielnym piciem, żuciem i przełykaniem pokarmów (preferuje dania papkowate),
  • źle toleruje wykonywanie przy nim czynności pielęgnacyjnych i higienicznych, takich jak: obcinanie włosów, paznokci, mycie twarzy, zębów, smarowanie kremem, czesanie, czyszczenie nosa, uszu itp.
  • wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie,
  • ma problemy z samodzielnym myciem się, ubieraniem, zwłaszcza zapinaniem guzików i sznurowaniem butów,
  • ma słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie,
  • podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.
  • jest nadruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu,
  • trudno się koncentruje, a łatwo rozprasza,
  • jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,
  • bywa uparte, negatywistyczne,
  • w porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno,
  • nabywanie nowych umiejętności ruchowych sprawia mu trudność, np. jazda na rowerze, rzucanie i łapanie piłki, pływanie,
  • wchodząc/schodząc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,
  • nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci,
  • niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku, np. nożyczki, sztućce czy przybory do pisania,
  • unika dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem,
  • uwielbia ruch, poszukuje go, dąży do niego. Jest stale w ruchu – biega, podskakuje, często zmienia pozycję ciała,
  • przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku,
  • w nowym miejscu czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu,
  • często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała oraz w otaczającej przestrzeni, podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać, jest zdezorientowane, ma słabe wyczucie odległości,
  • nie ma dominacji jednej ręki,
  • ma trudności z czytaniem i pisaniem, częściej niż inne dzieci w jego wieku myli, odwraca znaki graficzne, ma udności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy,
  • ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem itp.
  • sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy,
  • nie lubi karuzeli, huśtawki, lub przeciwnie – uwielbia to.

Z problemów w zakresie integracji sensorycznej dzieci nie wyrosną. Te problemy będą rosły razem z nimi.

Dlatego tak ważna jest wczesna interwencja terapeutyczna, która wspiera system nerwowy tak, aby, mógł on prawidłowo odbierać, interpretować i organizować napływające informacje zmysłowe.

Dla prawidłowego kształtowania się integracji sensorycznej największe znaczenie mają trzy bazowe układy zmysłowe:

  • układ przedsionkowy
  • układ proprioceptywny
  • układ dotykowy

oraz układy wyższego rzędu

  • układ wzrokowy
  • układ słuchowy
  • układ węchowy/smakowy

ZABURZENIA PROCESÓW SENSORYCZNYCH

  • Zaburzenia modulacji sensorycznej
  • Zaburzenia różnicowania sensorycznego
  • Zaburzenia ruchu o podłożu sensorycznym

Zaburzenia modulacji sensorycznej

Modulacja sensoryczna odnosi się do tego, w jaki sposób dziecko reguluje swoje reakcje na wrażenia odbierane za pomocą zmysłów.

Dzieci, u których występują problemy z modulacją mogą być nadwrażliwe lub podwrażliwe, są też takie, które poszukują wrażeń sensorycznych oraz takie, które raz ich szukają, a raz unikają.

Zaburzenia różnicowania sensorycznego

Charakteryzują się trudnościami w interpretacji właściwości i jakości sensorycznych bodźców. Dzieci z tym typem zaburzeń procesów integracji sensorycznej nie potrafią właściwie dostrzegać podobieństw i różnic między bodźcami sensorycznymi. Potrafią rejestrować bodźce, potrafią dostosować siłę reakcji do bodźca, ale nie potrafią wskazać, gdzie jest bodziec lub jaki jest to bodziec, jakie są jego właściwości, wskazać na różnice między bodźcami tej samej modalności. Najczęściej występują zaburzenia różnicowania słuchowego, wzrokowego i dotykowego.

Zaburzenia ruchu o podłożu sensorycznym

Przejawiają się nieprawidłowo rozwiniętymi posturalnymi lub wolicjonalnymi ruchami. Są wynikiem zaburzeń procesów sensorycznych.

Dyspraksja to zaburzenie, które ogranicza zdolność do tworzenia pomysłów, planu działania i sprawnego wykonania zadania ruchowego. Dyspraksja w teorii integracji sensorycznej jest definiowana jako trudności planowania i wykonywania w prawidłowej sekwencji niewyuczonych, nieuwewnętrznionych zachowań motorycznych. Najczęściej wyróżnia się dyspraksję związana z dużą motoryką, małą motoryką i motoryką oralną. Zaburzenia posturalne są trudnościami z właściwą stabilizacją ciała podczas spoczynku lub ruchu w reakcji na wymagania środowiska lub wynikające z zadanych działań. Prawidłowa postawa utrzymywana jest dzięki równowadze pomiędzy informacjami dopływającymi z receptorów przedsionkowych, proprioceptywnych, dotykowych i wzrokowych oraz tonicznej aktywności móżdżku wywierającej wpływ na komórki ruchowe rdzenia kręgowego i na związane z nimi mięśnie zginaczy i prostowników. Zintegrowanie informacji prorpioceptywnych, dotykowych i wzrokowych z informacjami systemu przedsionkowego zapewniają zdolność do utrzymania równowagi statycznej i dynamicznej, właściwego napięcia mięśniowego, stabilizacji posturalnej, stabilizacji pola widzenia i koordynacji ruchów. Zaburzenia w integracji tych informacji skutkują niewłaściwym napięciem mięśniowym (hipotonia lub hipertonia), zaburzoną koordynacją ruchu, nieprawidłową kokontrakcją mięśni w ruchu związanym ze stawianiem oporu, słabymi reakcjami równoważnymi, zaburzaną równowagą między ugięciem i wyprostem w obrębie różnych części ciała, słabą stabilizacją, kłopotami z rotacją, nieprawidłowym mechanizmem utrzymywania i przenoszenia ciężaru ciała i wreszcie dysfunkcjami w rozwoju okoruchowym. Przystosowanie posturalne zapewnia stabilną bazę mimo ruchu, co pozwala na rozwój precyzyjnych ruchów głowy, kończyn, oczu czy języka.

W opracowaniu wykorzystano materiały i zasoby Internetu

Opracowała: Marta Olejarczyk

[Powrót]
Powrót do Top Secret