Opracowanie:
mgr inż. Michał Warchoł


To  nie  jest takie łatwe!

Efektywne wyszukiwanie informacji w Internecie

Konspekt zajęć zrealizowanych w ramach
Wewnątrzszkolnego Doskonalenie Nauczycieli

TEMAT ZAJĘĆ: Efektywne wyszukiwanie informacji w Internecie.

CELE:
  • Zapoznanie z metodami wyszukiwania informacji w Internecie.
METODY NAUCZANIA:
  • Wykład
  • Pokaz
  • Ćwiczenia
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
  • Komputer
CZAS TRWANIA:
  • 3 x 45min

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Wprowadzenie do tematu zajęć

Coraz częściej poszukując materiałów do zajęć, informacji i danych sięgamy do zasobów Internetu. Siadamy do komputera przechodzimy do ulubionego portalu internetowego i w wyszukiwarce wpisujemy hasło, które zamierzamy opracować. Bardzo często, w odpowiedzi na nasze zapytanie uzyskujemy kilkadziesiąt tysięcy odpowiedzi. W tym momencie zaczynają się problemy. Okazuje się, że materiały które uzyskaliśmy nie odpowiadają naszym potrzebom, są zbyt ogólnikowe lub w ogóle nie są tym czego oczekiwaliśmy. Znając tylko tak ogólny sposób wyszukiwania informacji możemy odnieść błędne przekonanie, że informacji których szukamy, nie ma w sieci. Przy okazji spędzimy bardzo dużą ilość czasu przy komputerze nie osiągając zamierzonego celu. Aby poprawić naszą skuteczność wyszukiwania informacji w sieci, powinniśmy szukać mądrze, korzystać z odpowiednich narzędzi i we właściwy sposób zadawać pytania.

2. Gdzie szukać informacji

W celu zdobycia informacji w sieci możemy korzystać z wielu metod i narzędzi. Większość z nich udostępniają różnego rodzaju portale internetowe. Za ich pośrednictwem uzyskamy dostęp do serwisów informacyjnych, katalogów i wyszukiwarek. Do dyspozycji mamy zarówno portale polskie jak i zagraniczne.

Z największych światowych portali należy wymienić conajmniej:

Do największych polskich portali należą:

Omawiając metody wyszukiwania informacji skoncentruję się na portalu www.onet.pl, który dostarczy przykładów do prezentowanych treści.

SERWISY INFORMACYJNE i BAZY DANYCH

Szukając informacji na temat aktualności z świata gospodarki, polityki, wydarzeń kulturalnych czy po prostu pogody na kolejny dzień sięgnijmy do jednego z wielu serwisów portalu internetowego. Po wyszukaniu odpowiedniego odsyłacza po kilku kliknięciach myszą uzyskujemy potrzebne informacje. Skróty do najbardziej "gorących wiadomości" znajdziemy w najbardziej widocznym miejscu portalu.
Duże portale prowadzą wiele specjalistycznych baz danych. Są one z reguły ograniczone do węższej tematyki, zawierają bardzo szczegółowe informacje i precyzyjnie opisują dane zagadnienie. Przykładowo szukając druku formularza podatkowego zajrzyjmy do serwisu - Podatki - dostępnego w portalu onet.pl.

Zadanie:

  • Odnaleźć formularze wykorzystywane przy składaniu rocznego zeznania podatkowego.

Sposób realizacji:

  1. otwórz stronę www.onet.pl
  2. odszukaj na stronie link do serwisu Podatki
  3. odszukaj sekcję Wzory dokumentów i wybierz odsyłacz Deklaracje i druki
  4. wybierz odsyłacz PIT (informacje o dochodach)
  5. wybierz odsyłacz do właściwego PIT-a np. PIT-37 PIT-36
  6. wyświetl wzór dokumentu na ekranie (dokument w formacie pdf - wymaga instalacji programu Acrobat Reader)

KATALOGI

Katalogi tworzone są przez zespoły redaktorów lub przez użytkowników sieci, dodających informacje o swoich stronach do katalogu. Katalog jest podzielony na kategorie, a strony związane z określoną grupą informacji umieszczane są w jednej z nich. Jeżeli tylko w katalogu odnajdziemy dziedzinę, która nas interesuje, to nie musimy martwić się o to czy zadaliśmy właściwe zapytanie (tak jak ma to miejsce przy posługiwaniu się wyszukiwarkami), bo od razu uzyskujemy informacje o wszystkich zarejestrowanych w katalogu stronach na dany temat.
Przeglądanie katalogu można by porównać do przechodzenia między regałami biblioteki, na których umieszczono opisy znajdujących się tam książek. Gdy wybierzemy się do biblioteki w poszukiwaniu bajek dla dzieci to: odszukamy regał z napisem "bajki", potem spojrzymy na półkę z napisem "bajki dla dzieci", a tam już możemy przebierać w zgromadzonym zbiorze bajek. Dbaniem o to, aby na właściwej półce biblioteki znalazła się właściwa książka zajmuje się bibliotekarz. Porządkowaniem katalogów stron internetowych zajmują się ich redaktorzy.
Jedyną wadą katalogów internetowych jest to, że nie jest możliwe umieszczenie w nim na raz wszystkich stron WWW. Ponieważ każda umieszczana tam strona jest przeglądana i klasyfikowana przez redaktorów, to czynność ta musi jakiś czas potrwać. Jeżeli chcemy własną stronę umieścić w katalogu, powinniśmy zgłosić ją do redaktorów katalogu, aby została dodana we właściwe (łatwe do odnalezienia) miejsce.

Zadanie:

  • Wyszukaj w katalogu www onetu-u, strony zawierające bajki dla dzieci

Sposób realizacji:

  1. otwórz stronę www.onet.pl
  2. wybierz odsyłacz Katalog stron WWW
  3. wybieramy odsyłacz Kultura i sztuka, a następnie Literatura, potem Literatura dydaktyczna i Bajki
  4. przeglądamy listę odsyłaczy w celu wyszukania interesujących nas pozycji

WYSZUKIWARKI

Wyszukiwarki stanowią połączenie dwóch elementów wpływających na ich funkcjonalność. Po stronie użytkownika mamy program, który po wpisaniu słowa lub wyrażenia do wyszukania, wyświetli zapamiętane w bazie danych informacje o stronach, na których takie wyrażenie występuje. Uzyskujemy w ten sposób bardzo często dużą liczbę stron, które nie koniecznie związane są z poszukiwanymi przez nas informacjami, chociaż w większości przypadków szansa na uzyskanie właściwych odpowiedzi jest bardzo duża. Druga strona wyszukiwarki to tzw. robot. Robot samodzielnie wędruje po zasobach sieci i stara się zbierać informacje o napotkanych stronach, zapamiętując z nich słowa kluczowe, opisy oraz jak najwięcej informacji, które mogą być przydatne do określenia zawartości strony. Na tej podstawie tworzony jest tzw. index, który pozwala na szybkie wyświetlenie spisu stron, na których występują wyrażenia wprowadzone w pole wyszukiwarki. Opisy stron wyświetlone przez wyszukiwarkę są tym, co umieścił na stronie jej autor. Mogą zatem być one niepełne, nieobiektywne lub w przypadku gdy autor zapomniał umieścić opisu swojej strony, robot zapamięta początkowe wyrazy znajdujące się na stronie. Może to spowodować, że między treściami przez nas oczekiwanymi znajdą się także treści niepożądane.
Różne serwisy informacyjne korzystają z różnych mechanizmów wyszukiwawczych. Przykładowo portal onet.pl korzysta z mechanizmów wyszukiwarek Altavista i Infoseek (obecna nazwa firmy to Inktomi, ale wydaje się, że użytkownicy sieci bardziej kojarzą nazwę Infoseek). Infoseek zajmuje się głównie gromadzeniem informacji o polskich zasobach Internetu, a Altavista dostarcza informacji o zasobach światowych. W chwili opracowywania tego materiału w zasobach polskich zindeksowanych było ponad 8 milionów stron, a w zasobach światowych ponad 350 milionów stron.
W innych portalach możemy uzyskać dostęp do innych mechanizmów wyszukiwawczych dostępnych zarówno na serwerach polskich jak i zagranicznych. Do najpopularniejszych (w chwili obecnej) wyszukiwarek należy zaliczyć:

Multiwyszukiwarki i programy wyszukujące

Multiwyszukiwarki to serwisy, przy pomocy których możemy wysłać zapytania do kilku wyszukiwarek jednocześnie. Program multiwyszukwarki zbierze odpowiedzi innych wyszukiwarek i zaprezentuje je nam w formie jednej listy. Wśród najpopularniejszych wśród tego gatunku programów należy wymienić serwisy dostępne poprzez:

Podobne zadanie jak multiwyszukiwarki spełniają zewnętrzne programy wyszukujące. W swojej pracy korzystają z informacji dostarczonych przez kilka sieciowych systemów wyszukiwawczych, a za pomocą dodatkowych mechanizmów wykonują porządkowanie, usuwanie duplikatów i sortowanie otrzymanych wyników. Z reguły program taki pozwala na stosowanie operatorów logicznych oraz określenie dodatkowych warunków wyszukiwania. Mogą być nimi np. ograniczanie liczby pożądanych rezultatów, weryfikacja znalezionych adresów, zachowywanie wyników wyszukiwania, stosowana wersja językowa, zmienna liczby wykorzystywanych mechanizmów wyszukujących, przeszukiwanie FTP, grup dyskusyjnych, adresów e-mail i wiele innych.
Wśród popularnych (darmowych) programów tego typu można wymienić:

Wyszukiwarki specjalistyczne

Niektóre wyszukiwarki zajmują się gromadzeniem informacji na temat określonych zasobów, np. plików programów, muzyki, zdjęć, filmów. Jeżeli potrzebujemy tego typu konkretnych informacji skorzystajmy z usług właśnie takich serwisów i wyszukiwarek. Przykładowo możemy skorzystać z poniższych adresów::

Pamiętajmy także o tym, że większość "dużych" systemów wyszukiwawczych omówionych wcześniej, również oferuje możliwości wyszukiwania konkretnych zasobów. Mogą być nimi np. różnego rodzaju multimedia lub programy.

Korzystając z wyszukiwarek musimy pamiętać o tym, że nie wszystkie z nich stosują identyczną składnie zapytań. Dlatego też jeżeli decydujemy się na wykorzystanie podstawowych mechanizmów wyszukiwawczych powinniśmy wpisywać zapytania we właściwych formularzach, a chcąc uzyskać bardziej szczegółowe wyniki zapytań musimy posługiwać się dodatkowymi operatorami opisywanymi w systemach pomocy poszczególnych wyszukiwarek lub formularzami wyszukiwania zaawansowanego.
Bardzo rozbudowane mechanizmy zadawania pytań posiada wyszukiwarka dostępna poprzez www.onet.pl i www.google.pl. W oparciu o nie, przedstawię opis i porównanie operatorów używanych do formułowania zapytań do wyszukiwarek. Materiały zaczerpnięte z w/w serwisów.
Chciałbym zaznaczyć w tym miejscu, że w codziennej pracy z wyszukiwarkami, zupełnie wystarczające są mechanizmy dostarczane przez formularze wyszukiwania zaawansowanego. Użytkownicy pragnący uzyskać bardzo precyzyjne odpowiedzi na formułowane zapytania, a nie uwzględnione w formularzach zaawansowanych mogą pokusić się o samodzielne tworzenie zapytań złożonych wykorzystujących operatory logiczne i specjalne.

Uwagi do mechanizmów wyszukiwarek

Nawet jeżeli poprawnie posługujemy się operatorami wyszukiwania musimy pamiętać o tym, że różne wyszukiwarki stosują dodatkowe reguły podczas analizy zapytania. Często zdarza się tak, że nie musimy podawać operatora logicznego AND, ponieważ traktowany jest on jako domyślny. Jednak, aby stwierdzić jak w rzeczywistości funkcjonuje dana wyszukiwarka powinniśmy zapoznać się z jej opisem.
Przykładowo wyszukiwarka Google automatycznie wyklucza z poszukiwań pojedyncze wyrazy takie jak: "where", "how", a także niektóre pojedyncze cyfry i litery, ponieważ może to spowolnić wyszukiwanie bez wyraźnej poprawy jego rezultatów. Przy czym, jeżeli "pospolite" wyrazy będą przez wyszukiwarkę ignorowane, zostaniemy o tym poinformowani odpowiednim komunikatem, umieszczanym poniżej pola na wprowadzenie zapytania.
Jeżeli "pospolity" wyraz, który domyślnie jest ignorowany przez wyszukiwarkę, jest istotny dla wyników poszukiwań, możemy wymusić jego użycie przez dodanie przed nim znaku "+" (plus).

Zadanie1:

  • Korzystając z wyszukiwarki onet-u odszukaj strony zawierające wiersze J. Brzechwy.

Sposób realizacji:

  1. otwórz stronę www.onet.pl
  2. w pole wyszukiwarki wpisz wiersze AND Brzechwa
  3. wśród wyświetlonych wyników wybierz kilka pierwszych sprawdzając czy prowadzą do spodziewanych treści
  4. podczas testowania tego zadania w pierwszych odsyłaczach odnalazłem http://www.dobre.pl/brzechwa/ (odsyłacz do bardzo dobrej stronie o twórczości Brzechwy) oraz http://janbrzechwa.w.interia.pl/ (bajki posortowane alfabetycznie)

Zadanie2:

  • Korzystając z wyszukiwarki onet-u odszukaj strony zawierające treść książki "Ogniem i mieczem" autorstwa H. Sienkiewicza.
    - wskazówka: podczas wyszukiwania treści książki warto wykorzystać operator logiczny AND łączący tytuł książki i fragment treści (w przykładzie podano początek pierwszego rozdziału "Ogniem i mieczem").

Sposób realizacji:

  1. otwórz stronę www.onet.pl
  2. w pole wyszukiwarki wpisz "Rok 1647 był to dziwny rok" AND Sienkiewicz, lub wybierz odsyłacz Zaawansowane i wypełnij formularz jak poniżej

  1. wśród wyświetlonych wyników wybierz kilka pierwszych sprawdzając czy prowadzą do spodziewanych treści
  2. podczas testowania tego zadania, treść książki odnalazłem m.in. na stronach do których prowadziły odsyłacze: http://www.literatura.zapis.net.pl/trylogia/ogniem_i_mieczem_t1r1.htm, http://biblioteka.edu.pl/bc/nz/TRYLOGIA/OGMIECZ/TOM1/1M01.HTM (oba stanowią fragmenty większych serwisów poświęconych literaturze.
    Przy poszukiwaniach literatury nie powinniśmy też zapominać o największym z rozpoczętych programów tworzenia polskiej biblioteki internetowej dostępnym pod adresem     http://www.pbi.edu.pl.

INNE MIEJSCA POSZUKIWAŃ

Jeżeli nie udaje nam się znaleźć właściwych informacji w oparciu o serwisy specjalistyczne, katalogi i wyszukiwarki, możemy sięgnąć do innych źródeł. Możemy na przykład umieścić ogłoszenie na grupie dyskusyjnej zajmującej się interesującym nas zagadnieniem. Dostęp do zasobów grup dyskusyjnych możemy uzyskać poprzez dowolny z serwerów grup dyskusyjnych dostępnych w sieci, np. news.tpi.pl i jakikolwiek czytnik grup dyskusyjnych (chociażby czytnik grup wbudowany w program Outlook Express). Narzędzia działające podobnie do czytników grup dyskusyjnych, są także często implementowane w ramach portali internetowych i wyszukiwarek. Możliwość korzystania z polskich grup dyskusyjnych poprzez przeglądarkę WWW uzyskamy m.in. dzięki usługom oferowanym na:

i wielu, wielu innych.

Możemy tam nie tylko przeglądać aktualnie trwające dyskusje, ale także brać w nich czynny udział, i co bardzo użyteczne - uzyskujemy dostęp do narzędzi wyszukiwawczych pozwalających na przeszukiwanie zasobów archiwalnych grup (informacji z poprzednich miesięcy i lat).

Zadanie:

  • korzystając z dostępu do polskich grup dyskusyjnych przez strony WWW zapoznaj się z aktualnymi dyskusjami na grupach związanych z edukacją

Sposób realizacji:

  1. otwórz stronę www.onet.pl
  2. wybierz odsyłacz do grup dyskusyjnych lub w polu adresu wpisz http://niusy.onet.pl (angielskie określenie grup dyskusyjnych to newsgroup)
  3. Z katalogu wybierz odsyłacz Społeczeństwo, a potem pl.soc.edukacja lub pl.soc.edukacja.szkola
  4. W miarę możliwości spróbuj pomóc komuś w rozwiązaniu jego problemu (odpowiedz na pytanie)

Podsumowanie zajęć

Podsumowanie zajęć realizowane jest w formie kilku prostych pytań do uczestników i ocenie umiejętności wyszukiwania informacji.
Słuchacze powinni potrafić odpowiedzieć na następujące pytania:

  1. Wymień conajmniej trzy adresy portali internetowych
  2. W jaki sposób (przez kogo) tworzone są katalogi stron, a w jaki sposób powstają zasoby wyszukiwarek
  3. Jaka jest różnica między katalogami stron, a wyszukiwarkami
  4. Podaj przykłady operatorów logicznych wykorzystywanych przy wyszukiwaniu informacji

Słuchacze powinni potrafić zrealizować zadanie wyszukiwania zadanej informacji np.

  1. Korzystając z dowolnej wyszukiwarki znajdź stronę internetową zawierającą życiorys Jana Kochanowskiego wraz z jego portretem.
  2. Korzystając z dowolnej wyszukiwarki znajdź przepis na przyrządzenie "kaczki w pomarańczach"

Oczekiwane osiągnięcia

Spodziewanymi rezultatami zajęć są:

  1. Uczestnicy zajęć rozróżniają pojęcia:
    • Katalog
    • Wyszukiwarka
    • hiperłącze (odsyłacz, link)
    • adres strony
  2. Uczestnicy potrafią
    • przejść do wskazanego portalu internetowego
    • wyszukać dane w katalogu stron
    • przeprowadzić wyszukiwanie informacji w oparciu o formularze wyszukiwania zaawansowanego
    • wprowadzić zapytanie do pola wyszukiwarki posługując się przynajmniej operatorami logicznymi OR, AND, operatorami +, - i cudzysłowami ograniczającymi frazy.


Powrót do Top Secret